Frequentiebanden van hersengolven

Wat zijn hersengolven en welke verschillende soorten hersengolven zijn er?

Hersengolven zijn kleine elektrische stroompjes die meetbaar zijn op je hoofd. Net als muziek tonen verschillende toonhoogte hebben ook je hersengolven verschillende toonhoogtes. We noemen dat frequenties en dat is het aantal golfjes of trillingen per seconde.

De snelle hersengolven (bètagolven) zijn verbonden met actief naar buiten gericht zijn met de mogelijkheid van geconcentreerd werken. Hoe langzamer de hersengolven hoe meer naar binnen gericht de aandacht is. Hierbij is een toenemende uiterlijke verstilling samengaand met toenemende ontspanning en rust. Door het naar binnen richten van de aandacht kan creativiteit ontstaan, kan intuïtieve informatie bewust worden, en kunnen er allerlei invallen en inzichten optreden. Ook kunnen ervaringen verwerkt worden en kan wat er geleerd is opgeslagen worden in het geheugen. Bovendien neemt bij toenemende ontspanning de activiteit van het immuunsysteem toe en krijgt het lichaam de kans om zich versneld te herstellen.

Wetenschappers hebben vier belangrijke frequentiebanden geselecteerd, namelijk:

Bèta golven : 13 tot 38 Hertz (trillingen) per seconde (Anna Wise, 1995)

Als je hersenen bètagolven produceren dan ben je actief en op de buitenwereld gericht. Bij stress en spanning produceer je veel bètagolven terwijl er relatief minder andere hersengolven aanwezig zijn. Dit is een oncomfortabele staat van zijn. Je gedachten botsen op elkaar, je slaagt er niet in om ze te stoppen en het lukt zelfs niet om ze rustige genoeg te laten gaan om je aandacht op één gedachte te kunnen richten. Helder denken is er dan ook niet meer bij. Als de bètagolven aanwezig zijn met een goede verhouding tot de andere hersengolven dan geeft het hele waardevolle kwaliteiten. Bètagolven zijn namelijk van groot belang als je een taak uit wilt voeren waarbij je bewuste aandacht nodig is. Bètagolven geven de kwaliteiten van logisch denken, het oplossen van concrete problemen, en actief naar buiten gerichte aandacht. Bètagolven helpen ons dus om bewust te functioneren in de wereld. Het is echter ook van belang om ze niet met ons aan de haal te laten gaan, zodat we hun slaaf worden. De sterkte van de bètagolven gaat omhoog door angst en gaat omlaag door ontspanning en spieractiviteit.

Bij ontspannen, mediteren of slapen is een vermindering van de bètagolven van belang want anders blijven je gedachten te actief en blijft je aandacht te sterk op de buitenwereld gericht. Mediteren en ontspannen zal dan maar ten dele lukken en zal minder bevredigend zijn. Het in slaap vallen zal langer duren en als de bètagolven heel actief zijn, zal de slaap pas komen als de bètagolven afnemen. Ontspanningsoefeningen helpen goed om de bètagolven tot rust te brengen. Bij neurofeedback trainingen is het meestal van belang om feedback te geven op de hoogfrequente beta-golven (23 - 38 Hz), omdat turbulentie in dit gebied veel verstoring en onrust in het bewustzijn kan veroorzaken (angst, obsessief compulsief gedrag, spanning en stress). In geval van concentratiestoornis en peakperformance training worden de laagfrequente beta-golven juist gestimuleerd (13 - 15 Hz, oftewel SMR = SensoMotorisch Ritme).

Alfagolven : 8 tot 12 Hz (trillingen) per seconde.

Deze golven zijn geassocieerd met ontspanning. Bij ca. 90 % van de mensen nemen ze vanzelf toe bij het sluiten van de ogen. Dat is op een EEG-apparaat gemakkelijk te zien. Alfagolven nemen toe zodra je met de aandacht meer naar binnen keert. Deze golven zijn aanwezig bij dagdromen, fantaseren en visualiseren. Ze zijn ook verbonden met een ontspannen, onthecht bewustzijn met een ontvankelijke geest. Alfagolven worden gezien als de brug tussen het onderbewuste en het bewustzijn. Zo bestaan er trainingen waarmee mensen alfagolven kunnen stimuleren om meer in contact te komen met hun creativiteit en intuïtie. Ook met neurofeedback kan dit bereikt worden.

Theta-golven : 4 tot 8 Hz (trillingen) per seconde.

Deze hersengolven kunnen worden geassocieerd met creativiteit, inspiratie, dromen en 'beeldend denken'. Over theta-golven is het meest bekend dat ze voorkomen tijdens de REM-slaap (REM staat voor 'rapid eye movement'). Tijdens deze periode van de slaap bewegen je ogen snel heen en weer, vandaar deze naam. Tijdens deze periodes worden er veel theta-golven geproduceerd. Proefpersonen die tijdens de REM-slaap gewekt werden, rapporteerden vrijwel altijd dat ze aan het dromen waren. De combinatie dromen en snelle oogbewegingen worden ook gezien als activiteiten van het verwerkingsmechanisme van het onderbewuste, die hiermee indrukken en ervaringen integreert. Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt dat theta-golven verbonden zijn met het opslaan van herinneringen in het lange termijn geheugen.

Buiten de slaap zijn de theta-golven sterker aanwezig als je creativiteit geprikkeld is. Hoe meer ontspannen je bent, hoe groter de kans op 'goede' theta-golven. Theta-golven worden ook wel geassocieerd met intuïtie en buitenzintuiglijke waarneming. Wanneer er echter veel turbulentie plaatsvindt in de theta frequentieband, kan dit ruis in het bewustzijn veroorzaken. Kenmerken hiervan zijn aandachtsverlies, niet kunnen focussen, dagdromen. Bij neurofeedback trainingen wordt vaak deze frequentieband getraind, omdat stabiliteit en meer rust in theta ook stabiliteit en balans in de overige frequentiebanden geeft.

Deltagolven : 0.5 tot 4 Hz

Deze golven zijn het sterkst aanwezig in diepe slaap. Als je in slaap valt dan komt er eerst een periode waarin je veel delta-golven produceert daarna volgt de REM slaap en dan weer een periode met veel delta-golven. Naarmate de nacht vordert, worden die periodes met delta-golven steeds minder lang. De delta-golven worden in verband gebracht met het herstelstadium van de slaap (slaapfase waarin het lichaam herstelt en nieuwe cellen aanmaakt).

Tijdens neurofeedback trainingen heeft deze frequentieband meestal geen prioriteit en wordt gemeten als indicatie voor ruis in de meetapparatuur (extreme delta-golf is indicatie voor slecht contact van een sensor op het hoofd).